Tekst został przygotowany w oparciu o materiały ze strony internetowej festiwalu Pięć Smaków, który Filmawka objęła patronatem medialnym.

King Hu jest niekwestionowaną legendą kina wuxia. Urodzony w Chinach reżyser zredefiniował gatunek, dostosowując go do wrażliwości widza swoich czasów oraz zapisał się na kartach historii jako niezwykły pionier w podejściu do ruchu i choreografii scen walki.

Wielkie starcia, przypominające skomplikowane układy taneczne, stały się symbolem jego sztuki filmowej. Tajwański mistrz nie tylko bawił się wizualnym aspektem walki, lecz  nadawał im filozoficzną i metafizyczną głębię. Każda z nich była bowiem spektaklem i metaforyczną podróżą, co doskonale udawało się podkreślać dzięki dynamicznej pracy kamery. Niebywała staranność w stosowaniu technik filmowych i dbałość o detale sprawiły, że jego dzieła inspirowały kolejne pokolenia filmowców. 

Jest jeszcze (co najmniej) jeden istotny aspekt, którym wyróżniała się twórczość reżysera. Od samych początków swojej pracy Hu wykazywał silne tendencje protofeministyczne. Wprowadzał do kina akcji złożone, silne kobiece postaci, czym znacznie wyprzedzał swoje czasy oraz wytyczał szlaki dla artystów i artystek w kolejnych dekadach.

Napij się ze mną (1966)

Pierwszy raz na szeroką skalę dokonał tego w filmie Napij się ze mną, czyli efekcie współpracy z legendarną hongkońską wytwórnią Shaw Brothers, który miał swoją premierę w 1966 roku. Ówczesne kino wuxia skupiało się na historiach heroicznych wojowników, uosabiających stereotypowe męskie cechy i atrybuty. Obraz kobiet również budowany był na uprzedzeniach, a ich rola najczęściej ograniczała się do funkcji obiektów miłosnych głównego bohatera. Zazwyczaj były przedstawiane jako bezradne ofiary; damy w opałach, nieporadne, niezdolne do samostanowienia i wymagające stałej ochrony, którą mogły otrzymać jedynie od silnego mężczyzny. King Hu sprzeciwiał się tym standardom i postanowił konsekwentnie tworzyć znakomite bohaterki z krwi i kości – postaci wyemancypowane, autonomiczne i zdeterminowane. 

Akcja filmu Napij się ze mną rozpoczyna się, gdy syn generała zostaje uprowadzony przez grupę bandytów, którzy domagają się uwolnienia swojego przywódcy z więzienia w ciągu pięciu dni. Polityk nie przystaje jednak na ich żądania. Do wytropienia rzezimieszków i wyzwolenia syna z rąk porywaczy wysyła swoją córkę – Złotą Jaskółkę, portretowaną przez Pei-pei Cheng. Kobieta z początku może wydawać się delikatna i bezbronna, lecz szybko okazuje się doskonale wyszkoloną wojowniczką, która gotowa jest stawić czoła każdemu wyzwaniu. Rusza swojemu bratu na ratunek, a w licznych efektownych choreografiach scen pojedynków pokazuje swoje umiejętności bojowe i niezwykłą odwagę. 

Dzięki specyfice tego rodzaju filmów kobiety mogły z powodzeniem stawać w nich do walki przeciwko mężczyznom, konkurując z nimi nie tylko siłą fizyczną, a wyszkoleniem i sprytem. Istotna dla efektu była decyzja Hu, aby w głównej roli Napij się ze mną obsadzić byłą baletnicę. Wedle oczekiwań reżysera, aktorka przygotowywała się do filmu nie dzięki lekcjom sztuki walki, lecz tańca, dzięki czemu jej ruchy są pełne wdzięku i precyzji. Cheng Pei-pei swoją przełomową rolą udowodniła, że kobiety mogą wychodzić z pojedynków z męskimi przeciwnikami zwycięską ręką, co było absolutnie rewolucyjne dla kina wizja tamtego czasu. Poza tym, dzieło zapewniło reżyserowi sławę i uznanie, a także podniosło poprzeczkę dla twórców wuxia na kolejne lata.

Dotyk Zen (1971)

Sztandarowym tytułem, który wpłynął na ewolucję roli kobiety w filmach wuxia jest Dotyk Zen z 1971 roku – transcendentna opowieść o walce o sprawiedliwość, skrywająca esencję ludzkich dążeń i pragnień. Gu jest ubogim nauczycielem, który mieszka z matką w rozpadającym się domu. Pewnego dnia mężczyzna poznaje Yang, córkę poczciwego urzędnika, a po wspólnie spędzonej nocy postanawia wyruszyć z kobietą w podróż, podczas której ma jej pomóc w walce z wojownikami Weia. Panna Yang na początku przedstawiona jest jako spokojna, niepozorna bohaterka, osadzona w tradycyjnej kobiecej roli, jednak prędko ujawnia się przed widzem jako nieustraszona heroina. To postać pod wieloma względami “defeminizowana”: dominująca w związku, sprzeciwiająca się archetypicznym macierzyńskim instynktom oraz nieustępliwie podążająca za własnym przeznaczeniem. 

W tym samym czasie Gu niejednokrotnie obdzierany jest ze stereotypowych męskich cech. Nie angażuje się bezpośrednio w walkę, a także to właśnie jemu w znacznej części przypada funkcja rodzica. Przechodzi drogę od biednego uczonego, przez kochanka i taktyka wojskowego, aż po samotnego ojca. Wszystko to inicjują działania Yang, która zostawia swojego partnera z dzieckiem w rękach. Jest postacią sprawczą, posuwa do przodu bieg wydarzeń, co mogło wtedy nie wydawać się tak oczywiste. To bohaterka wyjątkowa w kontekście ówczesnego kina akcji i wyprzedzająca je o kilka epok. 

Co ciekawe, Dotyk Zen na początku nie odniósł finansowego sukcesu, lecz wywołał poruszenie kilka lat później, dzięki uczestnictwie w Konkursie Głównym festiwalu w Cannes 1975 roku. Ostatecznie zapisał się w historii wuxia jako niewątpliwie arcydzieło gatunku, traktat filozoficzny oraz dzieło absolutnie pionierskie w przedstawianiu silnych bohaterek.

Legenda Gór (1979)

Legenda Gór to kolejny z filmów, w którym Hu rozpisał intrygujące kobiece postaci. Uczony Ho udaje się do górskiego klasztor w celu skopiowania buddyjskiej sutry, mającej moc kontroli nad złymi duchami. Tam mężczyzna spotyka dwie tajemnicze kobiety – starszą praczkę, Panią Wang, oraz jej piękną córkę, Melodię (w tych rolach niezwykle charyzmatyczne Hsu Feng i Sylvia Chang). Po zakrapianej winem i pełnej tajemniczych zjawisk nocy Ho budzi się w swojej własnej kwaterze, nic nie pamiętając, najwyraźniej przespawszy się z Melodią oraz złożywszy jej obietnicę ślubu. Wkrótce para staje się małżeństwem. Mężczyzna nawet nie podejrzewa, że teściowa i świeżo poślubiona małżonka od początku miały wobec niego pewien plan. Wkrótce w niezwykłej scenerii, nasyconej barwami bujnej przyrody, odbędzie się dramatyczna walka dobra ze złem…

Legenda Gór to thriller i opowieść grozy w jednym. King Hu skrupulatnie buduje w nim napięcie i zadaje widzowi pytania, nie podając jednoznacznych odpowiedzi. W atmosferze mistycznego piękna i oniryzmu, gdy zacierają się granice między tym, co rzeczywiste, a co nadprzyrodzone, reżyser opowiada nam o wpływie kobiet nad pozornie męskim światem. To bohaterki w pełni sprawcze, nadając bieg wydarzeń i mroczny ton dzieła. Snują intrygi i posiadają całkowitą kontrolę nad życiem mężczyzny, którego zwabiły w imię własnych korzyści. Są enigmatyczne, niosą ze sobą ciężar traum, a ich intencje pozostają tajemnicą, która do samego końca seansu trzyma w niepewności.

Podczas tegorocznej edycji festiwalu Pięć Smaków odbędzie się pierwsza w Polsce retrospektywa twórcy, który powołał do życia wiele wspaniałych bohaterek filmowych. To postacie sprawcze, wyemancypowane i walczące o swoje, których na próżno było szukać w ówczesnych kinematografiach, nie tylko Tajwanu czy Hongkongu, ale całego świata. Dorobek Hu odcisnął ogromne twórcze piętno na późniejszych mistrzach kina akcji, takich jak Zhang Yimou, Tsui Harku, Johnie Woo, Johnniem To, czy siostry Wachowskie.

Zaprezentowane w retrospektywie filmy pochodzą z różnych okresów twórczości Kinga Hu i odsłaniają profil artysty, bez którego światowe kino nie wyglądałoby tak samo.

korekta: Wiktor Małolepszy

Bibliografia: 

• Materiały ze strony Pięć Smaków. Retrospektywa: King Hu, program festiwalu.
• Materiały prasowe Pięć Smaków.
• Artykuł Sylvii Scott.
• Tekst Harvard Film Archive.
• Artykuł Asia Society.